Oorlog voor de Rechter

Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is het grootste oorlogsarchief van Nederland, en een van de belangrijkste. Het bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Het archief is nu alleen fysiek in te zien. Deze beperking vervalt in 2025. In dit project wordt het CABR digitaal en op innovatieve wijze toegankelijk voor een breed publiek.

Deze innovatieve toegang pakken we op verschillende manieren aan. We transcriberen het archief met Loghi. Het KNAW Humanities Cluster, waar het Huygens Instituut onderdeel van uitmaakt, ontwikkelt deze open source software met het Nationaal Archief. Het maakt gescande historische documenten digitaal leesbaar en doorzoekbaar. Loghi herkent ook handschriften, wat van grote meerwaarde is voor dit archief vol persoonlijke brieven en handgeschreven rapporten. We passen automatische documentclassificatie toe, zodat gebruikers vat krijgen op de grote verscheidenheid aan documenten. Tot slot ontwikkelen we content –zoals uitleg van juridische termen en video’s—die gebruikers helpt om dit complexe archief te begrijpen. We betrekken gebruikers al bij de start van ontwikkeling, zodat de website voldoet aan hun wensen en aantrekkelijk en laagdrempelig in gebruik is.

Tot 1 januari 2025 kan het CABR alleen fysiek en op aanvraag bekeken worden, in de studiezaal van het Nationaal Archief. Hoewel duizenden mensen dit ieder jaar doen, is dit een grote drempel voor vele anderen. In dit archief zitten voor zowel huidige als toekomstige generaties belangrijke verhalen. Van kinderen die willen weten wat hun vader nu heeft gedaan in de oorlog, tot historici die de grijze gebieden van collaboratie onderzoeken. Ook wordt het mogelijk om informatie over slachtoffers en gebeurtenissen te vinden. Zonder digitale toegang bestaat dit archief voor velen niet, zeker voor jongere generaties. Alleen door grootschalige en laagdrempelige toegang blijft dit belangrijke archief met alle facetten van de oorlog relevant, en kunnen we blijven leren van het verleden.

Een belangrijk koppelvlak in de 20e-eeuwse geschiedenis

Oorlog voor de Rechter bouwt voort op projecten waar handschriftherkenning cruciaal is, zoals REPUBLIC en GLOBALISE. Dit biedt vele mogelijkheden om gestructureerde tekstanalyse door een gigantisch archief te doen, iets wat fysiek onmogelijk is. Ook kunnen we hierdoor koppelingen maken naar andere archieven en bronnen, bijvoorbeeld op basis van personen en organisaties.

Vanaf september 2023 begint het digitaliseren van het archief. We lanceren de website op 1 januari 2025 online. Hierop staan dan de scans die tot dan toe zijn gemaakt; ongeveer 8 miljoen van de in totaal 30 miljoen pagina’s. Daarna voegen we iteratief de rest van de scans toe. Het scannen van het archief loopt door het eind van het project in 2027.

Partners

Oorlog voor de Rechter is een project van het Nationaal Archief, WO2NET, NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies en Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis en cultuur. Het Nationaal Archief is beheerder van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, WO2NET zorgt voor de contextualisering en verrijking van het gedigitaliseerde CABR, het Huygens Instituut buigt zich met technische kennis over het digitaal doorzoekbaar maken van de scans en het NIOD heeft de inhoudelijke kennis om de betekenis van het CABR in de geschiedschrijving en herinneringscultuur te duiden. De webontwikkeling is in handen van Spinque (techniek) en IN10 (ontwerp).