Burgerpetities belangrijker dan deelnemen aan verkiezingen
Amsterdam, 26 september – Het indienen van verzoekschriften en petities was in het vroege Koninkrijk der Nederlanden veel belangrijker dan het deelnemen aan verkiezingen. Dat concludeert Joris Oddens in zijn nieuwe boek Op veler verzoek, dat een belangrijke impuls geeft aan de hedendaagse discussie over politieke participatie.
Joris Oddens, hoofd van de afdeling Politieke Cultuur en Geschiedenis van het Huygens Instituut, geeft in zijn boek een nieuwe interpretatie van de Nederlandse politiek tussen 1780 en 1860. De bestaande geschiedschrijving zet de periode na 1813 neer als een van burgerlijke onverschilligheid: vooral onder koning Willem I zouden burgers nauwelijks betrokken zijn geweest bij de politiek, en daartoe ook weinig behoefte hebben gevoeld. In Op veler verzoek toont Oddens aan dat dit beeld niet klopt: burgers bleven zich organiseren en petitioneren, en veel besluitvorming kwam tot stand dankzij petities.
Tot nu toe hebben historici de alomtegenwoordige petitiepraktijk grotendeels in onderzoek links laten liggen. Oddens laat in zijn boek zien dat in de jaren waarin de vertegenwoordigende democratie met horten en stoten opkwam als nieuw politiek systeem, het indienen van verzoekschriften en petities, als vorm van politieke participatie, veel belangrijker bleef dan het deelnemen aan verkiezingen.
De petitiepraktijk was ook een inclusieve praktijk: zij stond open voor vrouwen, niet-protestanten, stedelingen zonder burgerrecht, plattelandsbewoners, vreemdelingen en armen. Deze groepen stonden daarmee op gelijke voet met gegoede, hervormde, mannelijke stadsburgers, wat niet betekende dat hun politieke verzoeken evenveel kans maakten om te worden ingewilligd; over de oordeelkundigheid van niet-geprivilegieerde inwoners van Nederland bestonden hardnekkige vooroordelen.
Niemand realiseert zich nog dat Nederland eeuwenlang een petitiesamenleving is geweest, waarin het voor beleidsmakers heel gewoon was om petities mee te wegen in het besluitvormingsproces. Het ontbreken van dit historisch besef staat een goede analyse van het hedendaagse probleem van de kloof tussen burgers en politiek in de weg. En juist nu moet de Tweede Kamer voor een fundamentele keuze maken: wil het in navolging van parlementen in andere landen een eigen digitaal petitieplatform of niet? Het historisch onderzoek van Joris Oddens suggereert dat een petitieplatform bij zowel indieners als bij toeschouwers kan bijdragen aan het gevoel dat de politiek haar burgers serieus neemt.
Op veler verzoek. Inclusieve politiek in Nederland (1780-1860) verschijnt bij Boom Uitgevers Amsterdam en is geschreven met financiële steun van het KNAW Fonds Staatsman Thorbecke.
