Anne Frank Stichting en KNAW winnen kort geding
De rechtbank in Amsterdam stelde op 1 februari in haar vonnis dat de online editie Anne Frank Manuscripten in de lucht mag blijven. De uitspraak bevestigt het belang van vrijheid van wetenschap en vrije toegang tot archieven en collecties in de hele erfgoedsector.
De rechtbank in Amsterdam heeft uitspraak gedaan in een kort geding dat het Anne Frank Fonds uit Bazel (Zwitserland) had aangespannen tegen de Anne Frank Stichting in Amsterdam en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Volgens het Anne Frank Fonds in Bazel hebben de Anne Frank Stichting en het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (een instituut onder de vlag van de KNAW), met de online publicatie van de wetenschappelijke editie van de manuscripten van Anne Frank in september 2021, de auteursrechten van het Fonds in Nederland geschonden. Het Fonds eiste in het kort geding dat de online wetenschappelijke editie uit de lucht wordt gehaald. De rechtbank in Amsterdam stelde echter dat de Anne Frank Stichting en KNAW geen inbreuk hebben gemaakt op de auteursrechten van het Anne Frank Fonds in Nederland. De online editie Anne Frank Manuscripten blijft dus in de lucht.
Verre van proportioneel
Het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en de Anne Frank Stichting hebben ruim tien jaar editiewetenschappelijk en historisch onderzoek gedaan naar de werken van Anne Frank. Het resultaat van dit onderzoek wordt in België online gepubliceerd, en is alleen toegankelijk vanuit die landen (ongeveer 60) waar de auteursrechten op alle werken van Anne Frank zijn verlopen (de zgn. publiek domein-landen). De Anne Frank Stichting en KNAW hebben volgens de rechtbank alle noodzakelijke maatregelen genomen, waaronder geoblocking, om openbaarmaking van de online editie in Nederland te voorkomen. De rechtbank in Amsterdam voegt daaraan toe: ‘Het Fonds lijkt … uit het oog te verliezen dat toewijzing van de vorderingen op de wijze zoals die in dit kort geding zijn ingesteld, ertoe zou leiden dat alle internetgebruikers in alle PD-landen de mogelijkheid om rechtmatig toegang te verkrijgen tot de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek zou worden ontzegd. Dat is verre van proportioneel.’ De Anne Frank Stichting en de KNAW zijn verheugd dat de resultaten van dit onderzoek vrij toegankelijk blijven in zoveel landen.
Belang van vrijheid van wetenschap
De uitspraak van de rechtbank bevestigt het belang van de vrijheid van wetenschap. Het is niet alleen een opsteker voor de online wetenschappelijke editie, maar voor de hele erfgoedsector. Toegang tot cultureel erfgoed is van groot belang voor een samenleving die zich bewust wil zijn van haar geschiedenis. De Anne Frank Stichting ziet het, net als alle andere musea en archieven in Nederland, als haar taak om haar kennis en collecties zo breed mogelijk te delen met publiek en wetenschap. Vanzelfsprekend moeten auteursrechten daarbij gerespecteerd worden, maar wat in het publiek domein is, moet ook publiek toegankelijk blijven. In deze rechtszaak heeft het Anne Frank Fonds geprobeerd om het werk van Anne Frank uit het publieke domein te houden, vanwege onderzoek dat het Fonds zelf later initieerde. Daar is de rechter niet in meegegaan: eigen onderzoek door het Anne Frank Fonds is prima, maar dat moet ander onderzoek niet frustreren. Het belang van deze uitspraak overstijgt daarom de online wetenschappelijke editie en bevestigt het belang van vrijheid van wetenschap en vrije toegang tot archieven en collecties in de hele erfgoedsector.
Vereniging voor Onderzoek en Ontsluiting Historische teksten
De online wetenschappelijke editie van de manuscripten van Anne Frank zijn in België gepubliceerd door de Vereniging voor Onderzoek en Ontsluiting Historische teksten (VOOHT). Deze vereniging is opgericht door de Anne Frank Stichting en de KNAW met als doel de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek in een publiek domein-land te publiceren: in België zijn, anders dan in Nederland, alle auteursrechten op de manuscripten van Anne Frank verlopen. De VOOHT is een vereniging zonder winstoogmerk.
Dagboeken Anne Frank werelderfgoed
De Anne Frank Stichting en de KNAW vinden het belangrijk om hun kennis over Anne Frank met zo veel mogelijk mensen te delen. De geschriften van Anne Frank maken deel uit van de UNESCO’s Memory of the World Register, de Werelderfgoedlijst voor Documenten. Na tien jaar van onderzoek worden voor het eerst alle oorspronkelijke manuscripten, waarmee Anne Frank hoopte een beroemd schrijfster te worden, integraal online getoond en ontsloten binnen een historisch kader. De online wetenschappelijke editie van de manuscripten van Anne Frank heeft geen commercieel oogmerk en is vrij toegankelijk in alle landen waar het auteursrecht dat toestaat.
